Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος, κατά κόσμο Γεώργιος Ἀγγελόπουλος, γεννήθηκε στήν Δημητσάνα τό ἔτος 1745 ἀπό εὐσεβεῖς καί ἐνάρετους γονεῖς, τόν Ἰωάννη καί τήν Ἀσημίνα. Στό Βάπτισμα ἔλαβε τό ὄνομα Γεώργιος. Τό 1767 μετέβη στήν Σμύρνη, κοντά στόν θεῖο του ἐκκλησιάρχη Μελέτιο, παρακολουθῶντας μαθήματα στήν Εὐαγγελική Σχολή. Στήν συνέχεια παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας στήν Πάτμο ἀπό τόν Δανιήλ Κεραμέα. Μετά τίς σπουδές του ἦλθε στήν αὐτοκρατορική μονή τῆς Μεταμορφώσεως τῶν Στροφάδων νήσων, ὅπου ἐκάρη μοναχός λαμβάνοντας τό ὄνομα Γρηγόριος. Ἀπό ἐκεῖ τόν κάλεσε ὁ Μητροπολίτης Σμύρνης Προκόπιος καί τόν χειροτόνησε ἀρχιδιάκονό του. Ὅταν ἀργότερα χειροτονήθηκε πρεσβύτερος, ἐπέστρεψε στήν Δημητσάνα καί ἔδωσε 1.500 γρόσια γιά τήν στέγασι τῶν ἀπόρων φοιτητῶν. Ὅταν ὁ Προκόπιος ἀνέβηκε στόν Οἰκουμενικό θρόνο (1788) τόν χειροτόνησε Μητροπολίτη Σμύρνης. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος μυήθηκε στήν Φιλική ἑταιρεία ἀπό τόν Ἰωάννη Φαρμάκη περίπου στά μέσα τοῦ ἔτους 1818 στό Ἅγιον Ὄρος. «Ἔδειξεν εὐθύς ζωηρότατον ἐνθουσιασμόν ὑπέρ τοῦ πνεύματος αὐτῆς» καί «ηὐχήθη ἀπό καρδίας», γιά τήν ἐπιτυχία τοῦ σκοποῦ της. Στίς 19 Αὐγούστου 1785 ἐκλέχθηκε οἰκουμενικός Πατριάρχης καί παρέμεινε στόν πατριαρχικό θρόνο μέχρι τόν Δεκέμβριο τοῦ 1798. Κατά τό ἔτος αὐτό καθαιρέθηκε ἀπό τήν Πύλη, διότι θεωρήθηκε ἀνίκανος νά διατηρήση τήν ὑποταγή τῶν Χριστιανικῶν λαῶν κάτω ἀπό τόν Τουρκικό ζυγό καί ἐξορίζεται στό Ἅγιον Ὄρος. Τό 1818 κλήθηκε γιά τρίτη φορά στόν Οἰκουμενικό θρόνο, στόν ὁποῖο καί παρέμεινε μέχρι τήν ἡμέρα τοῦ μαρτυρικοῦ του θανάτου. Ὁ Κωνσταντῖνος Κούμας ἀναφέρει, ὅτι ὁ Ἅγιος Γρηγόριος δέν ἦταν μόνο «σεμνός τό ἦθος, λιτός τήν δίαιταν, ταπεινός τήν στολήν, ζηλωτής τῆς πίστεως, δραστηριώτατος εἰς ὅλα τά ἔργα του», ἀλλά ἦταν καί «ἄκαμπτος εἰς τάς ἰδέας του καί δέν τόν ἔμελε διά κανέν ἐναντίον, ὅταν ἀπεφάσιζε τίποτε». Καί ὁ Γρηγόριος ἀποφάσισε. Ἔταξε ὡς σκοπό στήν ζωή του νά ὑπηρετήση πιστά τό δοῦλο Γένος καί νά βοηθήση μέ ὅλες
τίς δυνάμεις του καί μέ τήν ζωή του στήν ἀπελευθέρωσι ἀπό τόν Τουρκικό ζυγό. Γιά τήν πραγματοποίησι τοῦ σκοποῦ του χρησι-μοποιοῦσε ὅλη του τήν διπλωματική δεξιοτεχνία. Στήν προσπάθειά του ὁ Ἐθνομάρτυρας νά διασώση τόν Ἑλληνικό πληθυσμό ἀπό τήν σφαγή καί συγχρόνως νά παραπλανήση τόν Σουλτάνο καί νά δώση τήν εὐκαιρία στούς ἀγωνιστές νά ἐργάζωνται ἀνενόχλητοι, ἀναγκάσθηκε νά ἀφορίση τούς ἐπαναστάτες. Ὁ Γρηγόριος ὁ Ε΄, ὁ φλογερός αὐτός Ἱεράρχης, ἀκολούθησε τόν δρόμο του. Σάρκωσε ὁλόκληρο τό ὑπόδουλο Γένος Ἐπωμίσθηκε τόν σταυρό του. Ἀνέβηκε τόν Γολγοθᾶ του. Τήν Κυριακή τοῦ Πάσχα 10 Ἀπριλίου τέλεσε μέ μεγαλοπρέπεια τήν Ἀναστάσιμη θεία Λειτουργία. Στό τέλος τοῦ ἐπιβεβαίωσαν τήν ἐπανάστασι στήν Πελοπόννησο. Τότε εἶπε· «Νῦν καί ἀεί γεννηθήτω τό θέλημα Κυρίου!». Τήν 10η πρωινή τῆς Κυριακῆς μετέβη στό Πατριαρχεῖο ὁ Μ. Διερμηνέας τῆς Πύλης καί λίγες ὧρες ἀργότερα τοῦ ἀνήγγειλαν τήν ἔκπτωσί του. Τότε δέχθηκε ραπίσματα, χλευασμούς, ἐμπτυσμούς καί τέλος τόν θάνατο μέ ἀπαγχονισμό. Μπροστά στό Πατριαρχεῖο, τήν ἡμέρα τοῦ Πάσχα τοῦ 1821 οἱ Τοῦρκοι κρέμασαν τόν Πατριάρχη. Στό ἔγγραφο τῆς καταδίκης του (τουρκιστί «γιαφτᾶς»), ἀναφέρεται ἡ αἰτία τοῦ ἀπαγχονισμοῦ του: «.…Ἀλλ’ ὁ ἄπιστος πατριάρχης τῶν Ἑλλήνων… ἐξ αἰτίας τῆς διαφθορᾶς τῆς καρδίας του, ὄχι μόνον δέν εἰδοποίησεν οὐδ’ ἐπαίδευσε τούς ἀπατηθέντας, ἀλλά καθ’ ὅλα τά φαινόμενα ἦτο καί αὐτός, ὡς ἀρχηγός, μυστικός συμμέτοχος τῆς Ἐπαναστάσεως… ἀντί νά δαμάσῃ τούς ἀποστάτας καί δώσῃ πρῶτος τό παράδειγμα τῆς εἰς τά καθήκοντα ἐπιστροφῆς των, ὁ ἄπιστος οὗτος ἔγινεν ὁ πρωταίτιος ὅλων τῶν ἀναφυεισῶν ταραχῶν. Εἴμεθα πληροφορημένοι, ὅτι ἐγεννήθη ἐν Πελοποννήσῳ καί ὅτι εἶναι συνένοχος ὅλως τῶν ἀταξιῶν, ὄσας οἱ ἀποπλανηθέντες ραγιάδες ἔπραξαν κατά τήν ἐπαρχίαν Καλαβρύτων…
Ἐπειδή πανταχόθεν ἐβεβαιώθημεν περί τῆς προδοσίας του ὄχι μόνον εἰς βλάβην τῆς ὑψηλῆς Πύλης, ἀλλά καί εἰς ὄλεθρον αὐτοῦ τοῦ ἔθνους του, ἀνάγκη ἦτο νά λείψη ὁ ἄνθρωπος οὗτος ἀπό τοῦ προσώπου τῆς γῆς καί διά τοῦτο ἐκρεμάσθη πρός σωφρονισμόν τῶν ἄλλων». Ἕνα χρόνο μετά τόν ἀπαγχονισμό καί τήν μεταφορά τοῦ τιμίου λειψάνου του ἀπό τόν πλοίαρχο Μ. Σκλάβο στήν Ὀδησσό τῆς Ρωσίας, ὁ Ζακυνθινός ἱερωμένος Οἰκονόμος Νικόλαος Κοκκίνης, μετέπειτα Ἀρχιεπίσκοπος Ζακύνθου, ἐφημέριος τότε τοῦ παλαίφατου ναοῦ τῆς Ὁδηγήτριας καί φλογερώτατος Φιλικός, εὐαισθητοποιημένος ἀπό τήν θυσία τοῦ Πατριάρχη, συνθέτει Ἀκολουθία πρός τιμήν τοῦ νέου Ἱερομάρτυρα, κάτι πού ἀποδεικνύει περίτρανα, ὅτι ὁ Ἅγιος Γρηγόριος στήν συνείδησι τοῦ Γένους κατέκτησε ἀμέσως μέ τό τίμιο αἷμα του θέσι Ἁγίου. Τό 1871 ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος θεώρησε ἐπιβεβλημένο νά μετακομίση τό τίμιο λείψανό του ἀπό τήν Ὀδησσό στήν ἀπελεύθερη Ἀθήνα. Γιά τόν σκοπό αὐτό συστάθηκε Ἐπιτροπή, στήν ὁποία συμμετεῖχαν ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ζακύνθου Νικόλαος Β΄ ὁ Κατραμής καί ὁ Ἀρχιμανδρίτης Ἀβέρκιος Λ. Λαμπίρης, Α΄ γραμματεύς τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Στήν Ὀδησσό ἀπεδόθησαν ἀπό τά μέλη τῆς Ἐπιτροπῆς καί τούς ἐκεῖ ὁμόδοξους τιμές Ἁγίου στό ἱερό λείψανο τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου. Κατά τήν Παννυχίδα μάλιστα, πού τελέσθηκε ἐκεῖ, κατά τήν ἡμέρα τῆς μνήμης του, «ἐξεφώνησεν ἀπό ἄμβωνος, κατ’ ἐπίμονον τῶν ὁμογενῶν ἀπαίτησιν, λογύδριον ὁ Σεβασμιώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ζακύνθου». Τό ἱερό λείψανο ἔφθασε στήν Ἀθήνα τήν 25η Ἀπριλίου 1871, ὅπου οἱ Ἀθηναῖοι τοῦ ἐπεφύλαξαν πάνδημη ὑποδοχή. Μέ κατάνυξι καί ἀγαλλίασι τοποθετήθηκε στόν Καθεδρικό Ναό τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, ὅπου φυλάσσεται μέχρι σήμερα σέ περίβλεπτη λάρνακα. Στίς 10 Ἀπριλίου 1921 ἀνακηρύχθηκε Ἅγιος ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο τῆς
Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.
Πηγές: Νέος Συναξαριστής…, Ἀπρίλιος, 100-104.
ΑΠΡΙΛΙΟΣ
129
Συναξαριστής…, Ἀπρίλιος, σελ. 115-122.
Συναξαριστής Νεομαρτύρων, σελ. 437-443.
www.arcadians.gr
Τῇ 11ῃ τοῦ αὐτοῦ μηνός μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν
Καλινίκου ἐπισκόπου
Login